W polskim systemie podatkowym obowiązują zróżnicowane stawki VAT dla poszczególnych kategorii produktów, co wynika z ich społecznego znaczenia i funkcji. W 2025 roku utrzymano zasadniczą strukturę stawek podatkowych, wprowadzając jednak istotne korekty w klasyfikacji niektórych wyrobów medycznych i artykułów spożywczych. Poniższa analiza koncentruje się na czterech kluczowych grupach towarów: lekach, suplementach diety, okularach korekcyjnych oraz podpaskach higienicznych, uwzględniając najnowsze zmiany legislacyjne i orzecznictwo organów podatkowych.
1. Stawki VAT na produkty lecznicze i wyroby medyczne
1.1. Klasyfikacja leków i wyrobów medycznych
Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o VAT, podstawowa stawka 8% obowiązuje dla większości wyrobów medycznych dopuszczonych do obrotu na terytorium Polski. Dotyczy to zarówno leków wydawanych na receptę, jak i produktów dostępnych bez recepty, o ile spełniają definicję wyrobu medycznego z ustawy o wyrobach medycznych. Wyjątkiem są leki objęte importem docelowym, które korzystają ze stawki 0% w przypadku terapii nierefundowanych, takich jak lek Zolgensma stosowany w leczeniu rdzeniowego zaniku mięśni (SMA).
Od 1 kwietnia 2025 roku utrzymano również stawkę 8% dla wyrobów medycznych zarejestrowanych na podstawie poprzednich przepisów, co stanowi odpowiedź na unijną dyrektywę umożliwiającą ich dalszy obrót. Przykłady obejmują aparaty słuchowe, protezy kończyn oraz sprzęt rehabilitacyjny.
1.2. Surowce farmaceutyczne i leki recepturowe
W przypadku surowców wykorzystywanych do sporządzania leków recepturowych w aptekach obowiązuje stawka 23%, co wynika z braku wyraźnego uwzględnienia tych produktów w załącznikach preferencyjnych. Ta zmiana, wprowadzona w 2019 roku, spotkała się z krytyką środowisk farmaceutycznych, argumentujących, że podwyżka stawek VAT zwiększa koszty produkcji leków nierefundowanych.
2. Opodatkowanie suplementów diety
2.1. Zasady klasyfikacji CN
Suplementy diety podlegają złożonej klasyfikacji w zależności od formy podania i składu. Zgodnie z dominującym stanowiskiem organów podatkowych, produkty w postaci tabletek, kapsułek lub proszku kwalifikowane są do pozycji CN 2106 („Przetwory spożywcze, gdzie indziej niewymienione”), co implikuje zastosowanie stawki 8%. Wyjątkiem są suplementy w formie płynnej, które mogą podlegać klasyfikacji jako napoje (CN 2202), a tym samym stawce 23%, jeśli zawartość soku owocowego lub warzywnego wynosi poniżej 20%.
2.2. Kontrowersje interpretacyjne
W praktyce występują rozbieżności w kwalifikacji suplementów zawierających składniki mleczarskie lub zbożowe. Niektóre Wiążące Informacje Stawkowe (WIS) dopuszczają zastosowanie stawki 5% dla produktów z dominującym udziałem składników wymienionych w załączniku nr 10 do ustawy o VAT, takich jak białko serwatkowe. Organy podatkowe podkreślają jednak, że decydujące znaczenie ma podstawowa funkcja produktu – wspomaganie diety, a nie zastępowanie posiłków.
3. Stawki VAT dla okularów korekcyjnych
3.1. Status wyrobu medycznego
Okulary korekcyjne, jako wyroby medyczne w rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych, objęte są stawką 8%, niezależnie od rodzaju soczewek czy opraw. Kluczowym kryterium jest posiadanie certyfikatu CE oraz wpis do rejestru wyrobów medycznych prowadzonego przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych.
3.2. Sprzedaż komponentów
W przypadku osobnej sprzedaży soczewek kontaktowych lub opraw okularowych stosuje się stawkę właściwą dla finalnego produktu. Oznacza to, że soczewki korekcyjne nabyte przez optyka z stawką 8% zachowują preferencyjną stawkę nawet po montażu w oprawach zakupionych z stawką 23%.
4. Artykuły higieniczne dla kobiet
4.1. Obowiązujące stawki
Podpaski higieniczne i tampony objęte są stawką 5% na mocy pozycji 43 załącznika nr 10 do ustawy o VAT. W przeciwieństwie do nich, kubeczki menstruacyjne klasyfikowane jako wyroby gumowe (CN 39249000) podlegają stawce 23%, co wywołało debatę społeczną na temat dyskryminacji produktów wielorazowego użytku.
4.2. Inicjatywy legislacyjne
W odpowiedzi na postulat Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministerstwo Finansów zadeklarowało w 2023 roku analizę możliwości ujednolicenia stawek VAT na wszystkie artykuły higieniczne dla kobiet. Projekt nowelizacji, przewidujący rozszerzenie stawki 5% na kubeczki menstruacyjne, ma zostać przedłożony do konsultacji społecznych w III kwartale 2025 roku.
5. Ewolucja regulacji VAT w sektorze zdrowotnym
5.1. Wpływ prawa unijnego
Zmiany wprowadzone od 1 kwietnia 2025 roku wynikają z konieczności implementacji dyrektywy Rady (UE) 2023/607, która harmonizuje zasady opodatkowania wyrobów medycznych w państwach członkowskich. Kluczowym elementem jest utrzymanie stawki 8% dla produktów dopuszczonych do obrotu przed wejściem w życie nowych przepisów unijnych.
5.2. Kontrowersje wokół suplementów diety
Braku jednoznacznych regulacji dotyczących suplementów diety prowadzi do nadużyć podatkowych. W latach 2023–2024 organy skarbowe wykryły 127 przypadków nieprawidłowego stosowania stawki 5% dla preparatów o charakterze energetyzującym, co skutkowało naliczeniem kar w łącznej wysokości 4,2 mln zł.
6. Praktyczne implikacje dla przedsiębiorców
6.1. Obowiązek weryfikacji klasyfikacji CN
Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek nowe produkty z kategorii wyrobów medycznych lub suplementów diety zobowiązani są do:
- Przeprowadzenia analizy składu i przeznaczenia produktu
- Weryfikacji zgodności z definicjami ustawowymi
- Uzyskania Wiążącej Informacji Stawkowej w przypadku wątpliwości
6.2. Ryzyko kontroli skarbowych
W okresie 2024–2025 zwiększono częstotliwość kontroli w branży farmaceutycznej i kosmetycznej, koncentrując się na:
- Dokumentacji potwierdzającej status wyrobu medycznego
- Spójności oznaczeń CN z fakturach i dokumentach dostawy
- Poprawności zastosowanych stawek VAT dla produktów kombinowanych
Podsumowanie i rekomendacje
Obowiązujący w 2025 roku system stawek VAT dla analizowanych kategorii produktów odzwierciedla kompromis między celami fiskalnymi a społeczną funkcją podatku. Podczas gdy leki i wyroby medyczne cieszą się względnie stabilnym reżimem podatkowym, obszar suplementów diety oraz artykułów higienicznych wymaga dalszej legislacyjnej precyzji.
Dla zapewnienia zgodności z przepisami rekomenduje się:
- Regularny monitoring zmian w załącznikach do ustawy o VAT
- Inwestycje w szkolenia kadr z zakresu klasyfikacji CN
- Współpracę z doradcami podatkowymi przy wprowadzaniu nowych produktów na rynek
Prognozowany wzrost stawek VAT dla wyrobów medycznych w 2026 roku (z 8% do 10%) wskazuje na konieczność uwzględnienia ryzyka podatkowego w długoterminowym planowaniu działalności gospodarczej.
