Kluczowym elementem polityki fiskalnej państwa pozostają regulacje dotyczące podatku VAT na paliwa, które w 2025 roku ulegają istotnym modyfikacjom. Obecnie stawki VAT w Polsce dla paliw silnikowych wahają się od 5% do 23%, przy czym zmiany wprowadzone od stycznia 2025 roku uwzględniają zarówno wymogi Unii Europejskiej, jak i krajowe priorytety ekologiczne. Wprowadzone reformy mają na celu dostosowanie systemu podatkowego do unijnych dyrektyw, ograniczenie nadużyć oraz promocję paliw przyjaznych środowisku. Poniższa analiza szczegółowo omawia aktualne stawki, ich zmiany oraz konsekwencje ekonomiczne dla konsumentów i przedsiębiorstw.
Podstawowe stawki VAT na paliwa w Polsce
Paliwa tradycyjne: benzyna i olej napędowy
Dla benzyny bezołowiowej (PB95) i oleju napędowego (ON) obowiązuje podstawowa stawka VAT w wysokości 23%. Jest to najwyższa stawka podatkowa, wynikająca z klasyfikacji tych paliw jako produktów o znacznym wpływie na środowisko. W latach 2022-2023, w ramach tarczy antyinflacyjnej, stawka VAT na te paliwa została czasowo obniżona do 8%, co przełożyło się na obniżkę cen detalicznych o ok. 0,90 zł/l dla benzyny i 1,07 zł/l dla oleju napędowego. Od 2023 roku przywrócono jednak pełną stawkę 23%, co spowodowało wzrost cen na stacjach benzynowych średnio o 15%.
Paliwa gazowe: LPG i CNG
Gaz płynny (LPG) oraz sprężony gaz ziemny (CNG) objęte są preferencyjną stawką VAT w wysokości 8%. Obniżona stawka wynika z polityki promocji paliw alternatywnych, które emitują mniej zanieczyszczeń niż tradycyjne węglowodory. W przypadku LPG stawka ta obowiązuje od 2022 roku, zastępując wcześniejsze okresowe zwolnienia. Wyjątkiem są sytuacje, gdy LPG wykorzystywany jest do napędu wózków widłowych lub maszyn rolniczych – wówczas stawka VAT może być obniżona do 5%.
Paliwa lotnicze: JET-A1 i AVGAS
Dla paliw lotniczych, takich jak JET-A1 i AVGAS, stawka VAT wynosi 23%, jednak podmioty gospodarcze mogą ubiegać się o zwolnienie z podatku przy spełnieniu określonych warunków (np. wykorzystanie paliwa wyłącznie do celów biznesowych). Dodatkowo, paliwa te obciążone są podatkiem akcyzowym w wysokości 1,446 zł/l (JET-A1) i 1,822 zł/l (AVGAS), co znacząco wpływa na ich końcową cenę.
Zmiany w systemie VAT na paliwa od 2025 roku
Zróżnicowanie stawek według emisji CO2
Nowelizacja ustawy o VAT wprowadza od 2025 roku zależność stawek podatkowych od wpływu paliwa na środowisko. Paliwa o niższej emisji dwutlenku węgla, takie jak biopaliwa lub wodór, objęte będą stawką 5%, podczas gdy tradycyjne węglowodory zachowają stawkę 23%. Ta reforma ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw do inwestycji w technologie niskoemisyjne, zgodnie z unijną strategią Zielonego Ładu.
Uproszczenie procedur zwrotu VAT dla przedsiębiorców
Od 2025 roku przedsiębiorcy będą mogli odliczać 100% VAT od paliw wykorzystywanych wyłącznie w działalności gospodarczej, pod warunkiem prowadzenia szczegółowej ewidencji przebiegu pojazdów. W przypadku pojazdów używanych zarówno prywatnie, jak i służbowo, odliczenie ogranicza się do 50% VAT. Zmiana ta zastępuje wcześniejsze, bardziej restrykcyjne przepisy, wymagające składania deklaracji VAT-26.
Harmonizacja z dyrektywami UE
Polska, jako członek Unii Europejskiej, dostosowuje stawki VAT do unijnych minimalnych progów. W 2025 roku minimalna stawka VAT na paliwa w UE wynosi 5%, jednak wiele krajów, w tym Polska, stosuje stawki wyższe ze względu na krajową politykę fiskalną. Dla porównania, w Niemczech stawka VAT na paliwa wynosi 19%, w Czechach 21%, a na Węgrzech 27%.
Wpływ zmian VAT na rynek paliwowy
Konsumenci indywidualni
Powrót do stawki 23% VAT na benzynę i olej napędowy w 2023 roku spowodował wzrost średniej ceny litra benzyny z 6,50 zł do 7,40 zł, a oleju napędowego z 7,70 zł do 8,75 zł. Prognozy na 2025 rok wskazują, że dalsze zróżnicowanie stawek może prowadzić do większej zmienności cen, zwłaszcza w segmencie paliw ekologicznych.
Przedsiębiorstwa transportowe
Firmy transportowe odliczające pełny VAT od paliw będą relatywnie mniej dotknięte podwyżkami, podczas pozostali przedsiębiorcy (np. w branży budowlanej) odczują wzrost kosztów eksploatacji floty nawet o 10-15%. Wprowadzenie preferencji dla paliw niskoemisyjnych może jednak skłonić wiele firm do modernizacji taboru.
Sektor rolnictwa
Rolnicy korzystają ze stawki VAT w wysokości 5% na olej napędowy użyty do celów produkcji rolnej, co stanowi istotne wsparcie w kontekście rosnących kosztów energii. Dodatkowo, od 2025 roku utrzymano zwrot podatku akcyzowego w wysokości 1,46 zł/l, co w połączeniu z limitami 100 l/ha pozwala znacząco obniżyć koszty działalności.
Podsumowanie i rekomendacje
Reforma VAT na paliwa w 2025 roku stanowi odpowiedź na wyzwania klimatyczne i konieczność harmonizacji z prawem unijnym. Podczas gdy konsumenci indywidualni odczują krótkoterminowy wzrost cen, długofalowym celem zmian jest przyspieszenie transformacji energetycznej. Aby zminimalizować negatywne skutki ekonomiczne, rekomenduje się:
- Wprowadzenie dodatkowych ulg dla gospodarstw domowych o niskich dochodach, analogicznie do refundacji VAT za gaz ziemny.
- Rozszerzenie preferencji dla paliw alternatywnych na sektor logistyki miejskiej.
- Uproszczenie procedur zwrotu VAT dla MŚP poprzez cyfryzację procesów.
System podatkowy dotyczący paliw pozostaje kluczowym narzędziem sterowania polityką klimatyczną, a jego dalsze modyfikacje powinny uwzględniać zarówno aspekty ekologiczne, jak i społeczno-gospodarcze.
