Podatek VAT na produkty spożywcze w Polsce podlega złożonym regulacjom, zależnym od klasyfikacji towarowej (CN), przeznaczenia produktu oraz kontekstu sprzedaży. W przypadku słodyczy i przekąsek kluczowe znaczenie mają przepisy zawarte w załącznikach nr 3 i 10 do ustawy o VAT, interpretacje organów podatkowych oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE. Podstawowe stawki wynoszą 23%, 8% i 5%, przy czym ich zastosowanie determinują m.in.: skład produktu, forma podania, okres przydatności do spożycia oraz kod celny.
Klasyfikacja towarowa jako podstawa ustalania stawek VAT
System Combined Nomenclature (CN)
Kluczowym elementem określającym stawkę VAT jest klasyfikacja produktu w systemie Combined Nomenclature. Dla wyrobów cukierniczych szczególne znaczenie mają działy:
- CN 17 – Cukry i wyroby cukiernicze
- CN 18 – Kakao i przetwory z kakao
- CN 19 – Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze
- CN 20 – Przetwory z warzyw, owoców, orzechów.
Przykładowo, czekolada klasyfikowana jest głównie w CN 18, podczas gdy wyroby ciastkarskie w CN 19. Błąd w klasyfikacji może prowadzić do nieprawidłowego rozliczenia podatku, co wiąże się z ryzykiem korekty deklaracji i kar finansowych.
Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU)
Dodatkowe kryterium stanowi PKWiU 2015, gdzie istotne są grupy:
- 10.71.12.0 – Świeże wyroby piekarskie i cukiernicze
- 10.72 – Czekolada i wyroby cukiernicze
- 10.89.19.0 – Pozostałe przetwory spożywcze.
Organy podatkowe często łączą obie klasyfikacje, co wymaga od podatników szczegółowej analizy charakterystyki produktu.
Stawki VAT dla poszczególnych kategorii produktów
Wyroby czekoladowe
Czekolada w formie stałej podlega stawce 23%, zgodnie z CN 18. Wyjątkiem są produkty o specjalnym przeznaczeniu medycznym, objęte stawką 5%. Czekolada do picia podlega zróżnicowanemu opodatkowaniu:
- 5% VAT – gdy sprzedawana jest w formie gotowego napoju na zimno w opakowaniach handlowych
- 8% VAT – gdy podawana na gorąco w lokalach gastronomicznych.
W przypadku batonów czekoladowych z nadzieniem, nawet przy zawartości czekolady powyżej 40%, stosuje się stawkę 23% VAT, o ile produkt spełnia kryteria CN 17.
Wyroby ciastkarskie i piekarnicze
Nowelizacja z 2020 r. ujednoliciła stawkę VAT dla większości wyrobów z grupy CN 19 na poziomie 5%, niezależnie od terminu przydatności do spożycia. Dotyczy to:
- Tortów i ciast (CN 1905 90)
- Pączków (CN 1905 90 30)
- Drożdżówek (CN 1905 90 40).
Wyjątek stanowią produkty o zawartości cukru przekraczającej 15% suchej masy, które klasyfikowane w CN 17 podlegają stawce 23%.
Przekąski słone i słodkie
Chipsy ziemniaczane (CN 2005 20 10) oraz paluszki (CN 1905 90 90) podlegają stawce 5% VAT, pod warunkiem spełnienia kryteriów zawartości soli (<1%) i tłuszczu (<10%). Produkty przekraczające te normy klasyfikowane są w CN 21 i opodatkowane 23%.
Krakersy i wafle ryżowe sklasyfikowane w CN 1905 90 30 korzystają ze stawki 5%, podczas gdy solone orzeszki (CN 2008) – 8% VAT.
Kakao i produkty pochodne
Proszek kakaowy (CN 1805 00 00) podlega stawce 23%, natomiast gotowe napoje kakaowe w proszku (CN 2101 90 99) – 8% VAT. Wyjątkiem są produkty dietetyczne ze specjalnym przeznaczeniem medycznym, objęte stawką 5%.
Cukierki i wyroby cukiernicze
Klasyfikacja cukierków zależy od składu:
- 23% VAT – dla wyrobów z CN 1704 (cukierki czekoladowe, drażetki)
- 8% VAT – dla produktów z CN 2106 90 92 (cukierki owocowe, miętowe bez czekolady).
Wyroby bezcukrowe podlegają stawce 23%, chyba że spełniają warunki żywności specjalnego przeznaczenia medycznego.
Torty i wyroby okolicznościowe
Sprzedaż tortów na wynos podlega stawce 5% VAT (CN 1905), podczas gdy serwowanie w lokalach gastronomicznych – 8% VAT (PKWiU 56). Dotyczy to jednak tylko produktów przygotowanych przez podatnika na miejscu.
Kontekst sprzedaży a stawka VAT
Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 2023 r. potwierdził prawo państw członkowskich do różnicowania stawek VAT w zależności od okoliczności sprzedaży. Przykładowo:
- Czekolada na gorąco w kawiarni – 8% VAT
- Ta sama czekolada w butelce w sklepie – 5% VAT.
Podobne zróżnicowanie dotyczy paluszków:
- Sprzedaż w ramach usług gastronomicznych – 8% VAT
- Sprzedaż detaliczna w opakowaniach – 23% VAT.
Zmiany w 2024-2025 roku i ich konsekwencje
Nowelizacja z 1 kwietnia 2024 r. zniosła stawkę 0% VAT dla podstawowych produktów spożywczych, podnosząc ją do 5%. Nie wpłynęło to jednak na słodycze, które nadal podlegają standardowym stawkom.
Planowane zmiany na 2025 r. obejmują:
- Utrwalenie stawki 8% dla produktów rolniczych
- Wprowadzenie obowiązku e-faktur dla wszystkich transakcji
- Uproszczenie procedur zwrotu podatku.
Kontrowersje i wyzwania interpretacyjne
Spory podatkowe często dotyczą granicy między żywnością podstawową a przetworzoną. W 2019 r. próba obniżenia VAT na chipsy do 5% spotkała się z krytyką jako działanie sprzeczne z polityką prozdrowotną. Obecnie nadal trwają postępowania dotyczące klasyfikacji produktów roślinnych imitujących mięso.
Rekomendacje dla przedsiębiorców
- Weryfikacja kodów CN i PKWiU dla każdego asortymentu
- Konsultacja z doradcą podatkowym przy wprowadzaniu nowych produktów
- Regularna aktualizacja systemów fiskalnych (zmiany stawek od 1.04.2024)
- Dokumentowanie procesu produkcyjnego w przypadku żywności specjalnego przeznaczenia
- Rozdzielenie sprzedaży detalicznej i gastronomicznej w systemach ERP.
Podsumowując, system stawek VAT dla słodyczy i przekąsek w Polsce cechuje się znaczną złożonością, wymagając od podatników pogłębionej analizy prawnej i towaroznawczej. Kluczowe znaczenie ma prawidłowa klasyfikacja produktów oraz uwzględnianie kontekstu ich dystrybucji. Nadchodzące zmiany legislacyjne wymuszają potrzebę ciągłego monitorowania przepisów, szczególnie w zakresie elektronizacji dokumentacji podatkowej.
