Od 1 stycznia 2025 roku polski rynek metali szlachetnych przechodzi fundamentalną transformację za sprawą nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług. Najważniejsza zmiana dotyczy wprowadzenia pełnej stawki VAT w wysokości 23% na srebro inwestycyjne, co stanowi wzrost z dotychczasowych 8% stosowanych w procedurze VAT-marża. Reforma, implementująca unijną dyrektywę 2022/542, likwiduje lukę prawną pozwalającą traktować srebro jako produkt kolekcjonerski i zmienia zasady opodatkowania importu. Skutkiem będzie wzrost cen detalicznych o 10-15%, potencjalny exodus inwestorów do jurysdykcji z niższym podatkiem oraz strukturalna zmina rynku podobna do niemieckiej z 2014 roku.
Podstawy prawne zmian w opodatkowaniu srebra
Implementacja dyrektywy unijnej 2022/542
Nowelizacja polskiego prawa podatkowego stanowi realizację postanowień Dyrektywy Rady (UE) 2022/542 z 5 kwietnia 2022 r., której celem jest harmonizacja stawek VAT w Unii Europejskiej. Choć dyrektywa dopuszcza stosowanie obniżonych stawek dla wybranych towarów (w tym metali szlachetnych), polski ustawodawca zrezygnował z tej opcji, narzucając standardową stawkę 23% na wszystkie transakcje z udziałem srebra. Kluczowym elementem reformy jest zmiana klasyfikacji srebra – zamiast kwalifikować je jako przedmioty kolekcjonerskie (CN 9705) lub inwestycyjne (CN 7106), zostaje ono objęte ogólnymi zasadami opodatkowania.
Likwidacja procedury VAT-marża
Do końca 2024 roku dilerzy mogli stosować procedurę marży, gdzie podatek naliczano wyłącznie od różnicy między ceną zakupu a sprzedaży. Przykładowo: przy marży 15 zł na monecie wartej 100 zł, VAT wynosił 23% × 15 zł = 3.45 zł. Od 2025 r. podatek oblicza się od pełnej wartości: 23% × 115 zł = 26.45 zł, co zwiększa obciążenie podatkowe o 665%. Nowe przepisy wyraźnie precyzują, że srebro w każdej formie (sztabki, monety, granulat) podlega pełnemu VAT, niezależnie od kraju pochodzenia.
Porównanie stawek VAT w Unii Europejskiej
Analiza systemów podatkowych krajów UE ujawnia znaczące rozbieżności w podejściu do opodatkowania srebra. Podczas gdy Polska wprowadziła najwyższą stawkę 23%, inne państwa stosują łagodniejsze reguły:
| Kraj | Stawka VAT 2025 | Uwagi |
|—————|—————–|——————————–|
| Niemcy | 19% | Obowiązuje od 2014 roku |
| Estonia | 20% | Możliwość zakupu bez VAT |
| Austria | 20% | |
| Holandia | 21% | |
| Słowenia | 22% | |
| Finlandia | 24% | |
| Szwecja | 25% | |
| Wielka Brytania | 20% | Poza UE |
Estonia wyróżnia się możliwością legalnego zakupu srebra bez VAT pod warunkiem fizycznego odbioru towaru na jej terytorium. W Niemczech po podwyżce VAT z 7% do 19% w 2014 roku sprzedaż srebra spadła o 73%, co stanowi przestrogę dla polskiego rynku.
Skutki ekonomiczne dla polskiego rynku
Prognoza wzrostu cen detalicznych
Z symulacji Goldenmark wynika, że moneta srebrna o wartości kruszcu 126 zł/uncję, która w 2024 roku kosztowała 165 zł (VAT marża), w 2025 zwiększy cenę do ~185 zł. Dla inwestora kupującego 1000 uncji oznacza to dodatkowy koszt 20 000 zł. Mennica Mazovia szacuje ogólny wzrost cen o 15%, co przy średniej miesięcznej sprzedaży 50 000 uncji przekłada się na odpływ 750 000 zł z rynku.
Ryzyko szarej strefy i zakupów transgranicznych
Doświadczenia niemieckie wskazują, że 19% podatku VAT wywołało rozwój szarej strefy oraz masowe zakupy w Czechach (15% VAT) i Szwajcarii (8.1% VAT). W Polsce podobny efekt może wystąpić w relacjach z Litwą (21% VAT) i Estonią, gdzie możliwy jest zakup bez VAT przy odbiorze osobistym. Przykładowo: zakup 500 uncji w Tallinnie zamiast w Warszawie pozwala zaoszczędzić ~1900 zł, co rekompensuje koszty podróży.
Wpływ na dealerów i płynność rynku
Według analiz Bankier.pl, 60% mniejszych dilerskich firm może zbankrutować do końca 2025 roku z powodu spadku wolumenu sprzedaży. Problemem staje się także wycena zapasów – magazyny wypełnione srebrem zakupionym po starej stawce będą musiały być sprzedawane z wyższym VAT, co zaburzy płynność.
Strategie inwestycyjne w nowych warunkach
Optymalizacja podatkowa poprzez zakupy w UE
Inwestorzy instytucjonalni mogą rozważyć:
- Zakupy w Estonii z odbiorem osobistym (0% VAT)
- Korzystanie z procedury uszlachetniania – import srebra w formie półproduktu (8% VAT), a następnie przerób na monety w kraju
- Tworzenie spółek celowych w krajach z niższym VAT (np. Niemcy 19%)
Dla indywidualnych inwestorów pozostaje:
- Inwestycja w złoto (0% VAT) i platynę (23% VAT, ale wyższa płynność)
- Kupno srebra na rynku wtórnym (VAT już zapłacony)
- Wykorzystanie mechanizmu podatku od czynności cywilnoprawnych zamiast VAT przy transakcjach prywatnych
Długoterminowa wycena srebra
Mimo wzrostu podatku, analizy Guldener.pl wskazują, że VAT nie niszczy wartości inwestycyjnej srebra. W modelu 10-letnim:
- Zakup 1000 uncji za 185 000 zł (2025)
- Przy średnim rocznym wzroście ceny o 7%, wartość w 2035: ~364 000 zł
- VAT stanowiłby 23% wartości początkowej, lecz tylko 12.5% wartości końcowej
Kluczowym czynnikiem pozostaje relacja ceny srebra do złota (obecnie ~80:1), gdzie powrót do historycznej proporcji 15:1 oznaczałby 433% aprecjację.
Perspektywy zmian legislacyjnych i rekomendacje
Wobec negatywnych doświadczeń niemieckich, istnieje prawdopodobieństwo korekty stawek VAT w Polsce. Scenariusze obejmują:
- Wprowadzenie obniżonej stawki 8% dla monet bulionowych (>99.9% czystości)
- Zwolnienie podatkowe dla transakcji powyżej 1000 uncji
- Uznanie srebra za walutę lokalną (wzór złota)
Rekomendacje dla regulatorów:
- Wprowadzenie okresu przejściowego do 2027 roku
- Uproszczenie procedur zwrotu VAT dla inwestorów instytucjonalnych
- Negocjacje z KE w sprawie wyłączenia metali przemysłowych z wysokiego VAT
Dla inwestorów:
- Dywersyfikacja do aktywów opartych na srebrze (ETF, kontrakty terminowe)
- Budowa pozycji przed kolejnym cyklem wzrostowym metali przemysłowych
- ścisła współpraca z doradcami podatkowymi specjalizującymi się w transakcjach transgranicznych
Podsumowując, polski rynek srebra staje przed największym wyzwaniem od 2004 roku. Choć nowe przepisy realizują unijne dyrektywy, ich implementacja bez uwzględnienia specyfiki rynku metali może doprowadzić do długotrwałej zapaści sektora, czego dowodzą historyczne precedensy w innych jurysdykcjach.
