Francuski system podatku od wartości dodanej (TVA) charakteryzuje się złożoną strukturą czterech stawek, rozbudowanymi zasadami zwolnień oraz dynamicznymi zmianami legislacyjnymi. W 2025 roku kluczowymi elementami są: utrzymanie standardowej stawki 20%, stopniowe obniżanie progów rejestracyjnych dla małych przedsiębiorstw, wprowadzenie specjalnych regulacji dla gospodarki cyfrowej oraz modyfikacje w zakresie preferencyjnych stawek dla sektora budowlanego i energetycznego. Najnowsza reforma progów rejestracyjnych, zaplanowana na 1 czerwca 2025, przewiduje obniżenie limitu dla usług z 37 500 € do 25 000 €, co wymusi rejestrację VAT dodatkowych 250 000 mikroprzedsiębiorstw. Jednocześnie utrzymano mechanizm zwrotu 20% VAT przy zakupie nowych nieruchomości przeznaczonych na wynajem komercyjny, co stanowi istotny element polityki mieszkaniowej.
Struktura stawek VAT we Francji
Standardowa stawka 20%
Podstawowa stawka VAT w wysokości 20% obejmuje większość towarów i usług niemających prawa do preferencyjnego traktowania. Dotyczy to m.in. elektroniki użytkowej, odzieży, mebli, usług consultingowych oraz produktów luksusowych. W przypadku sektora spożywczego stawka 20% stosowana jest do alkoholi (wina, piwa, napojów spirytusowych), wyrobów cukierniczych oraz produktów przeznaczonych dla zwierząt domowych niewykorzystywanych w produkcji żywności. Warto podkreślić, że od 1 marca 2025 roku stawkę 20% rozszerzono na kotły grzewcze wykorzystujące paliwa kopalne, co jest elementem polityki ekologicznej rządu.
Stawka pośrednia 10%
Poziom 10% obowiązuje głównie w sektorach usługowych i części przetwórstwa spożywczego. Dotyczy to:
- Gotowych posiłków w restauracjach i na wynos (w odróżnieniu od surowych produktów spożywczych objętych 5.5%)
- Usług transportu pasażerskiego (kolej, autobusy miejskie)
- Prac remontowych i modernizacyjnych w budownictwie mieszkaniowym (z wyłączeniem nowych instalacji grzewczych).
W regionach zamorskich (Guadelupa, Martynika, Reunion) stawka dla prac budowlanych wynosi 2.1%, co stanowi element wsparcia dla tych terytoriów.
Obniżona stawka 5.5%
Najszersze zastosowanie znajduje w sektorze podstawowych artykułów konsumpcyjnych i usług społecznych:
- Nieprzetworzona żywność (warzywa, owoce, pieczywo, nabiał)
- Książki (z wyjątkiem publikacji o treści pornograficznej lub przemocy)
- Energia elektryczna i gaz dla gospodarstw domowych
- Bilety do kin i teatrów.
Ciekawostką jest rozróżnienie stawek dla produktów spożywczych w zależności od opakowania – żywność w hermetycznych opakowaniach z datą przydatności podlega 5.5%, podczas gdy produkty do natychmiastowej konsumpcji 10%.
Super-obniżona stawka 2.1%
Najniższy poziom VAT zastrzeżony jest dla:
- Leków refundowanych przez ubezpieczenie społeczne
- Prasy drukowanej (dzienniki, czasopisma)
- Usług abonamentu telewizyjnego (opłata licencyjna)
- Biletów wstępu do niektórych obiektów kulturalnych.
Mechanizmy zwolnień i preferencji podatkowych
Reżim zwolnienia podstawowego
Dla mikroprzedsiębiorstw obowiązują progi rocznego obrotu wyłączające spod obowiązku rejestracji VAT:
- 25 000 € dla usług (po reformie z czerwca 2025)
- 85 000 € dla towarów.
Przekroczenie tych limitów wymusza pełną rejestrację, jednak przedsiębiorcy mogą optować dobrowolnie dla odzysku VAT naliczonego. Nowością jest wprowadzenie unijnego progu 100 000 € w ramach programu wsparcia MŚP, pozwalającego na jednolitą rejestrację we wszystkich krajach UE.
Specjalne schematy branżowe
W sektorze budowlanym obowiązują zaostrzone kryteria od 2025 roku. Prace termomodernizacyjne kwalifikują się do stawki 5.5%, pod warunkiem osiągnięcia co najmniej 25% oszczędności energetycznej. Dla producentów żywności kluczowe jest rozróżnienie między składnikami przeznaczonymi do przetwórstwa (5.5%) a gotowymi produktami (10%).
Zwroty VAT dla inwestorów zagranicznych
Program zwrotu 20% VAT przy zakupie nowych nieruchomości komercyjnych wymaga zawarcia umowy najmu na minimum 9 lat z gwarancją wynajmu przez operatora turystycznego. Mechanizm ten, początkowo krytykowany za nadużycia, został uszczelniony poprzez wymóg comiesięcznych raportów o stanach faktycznego wykorzystania obiektów.
Obowiązki podatkowe podmiotów zagranicznych
Rejestracja VAT
Podmioty spoza Francji muszą zarejestrować się od pierwszej transakcji, bez względu na wielkość obrotów. Procedurę utrudnia wymóg wyznaczenia lokalnego przedstawiciela podatkowego (z wyjątkiem firm z krajów mających z Francją umowy o współpracy administracyjnej).
Handel elektroniczny
Od 2025 rząd wprowadził specjalne obowiązki dla platform cyfrowych:
- Automatyczne pobieranie 20% VAT od transakcji B2C
- Weryfikacja statusu podatkowego kupujących poprzez integrację z krajowym systemem e-VAT.
Wyjątkiem są usługi streamingowe, gdzie obowiązuje stawka 2.1% pod warunkiem, że ponad 40% treści stanowią produkcje europejskie.
Kontrowersje i kierunki reform
Obniżenie progu rejestracyjnego dla usług do 25 000 € spotkało się z masowymi protestami zrzeszeń freelancerów, argumentujących wzrostem kosztów biurokratycznych o 15-20%. Rząd zapowiedział kompromis w postaci bezpłatnych szkoleń VAT i uproszczonych formularzy dla mikroprzedsiębiorstw.
W sferze debaty publicznej pozostaje propozycja ujednolicenia stawek VAT na produkty ekologiczne (obecnie 5.5%) i konwencjonalne (20%), co miałoby zachęcić do zrównoważonej konsumpcji. Przeciwnicy wskazują na potencjalny 7% spadek przychodów budżetowych.
Perspektywy na kolejne lata
Planowana na 2026 rok integracja systemu VAT z europejską platformą VIES 2.0 ma umożliwić automatyczną weryfikację transgranicznych transakcji w czasie rzeczywistym. Kolejnym etapem reform będzie prawdopodobnie wprowadzenie zróżnicowanych stawek VAT w zależności od śladu węglowego produktów, co obecnie testowane jest w ramach pilotażu dla branży tekstylnej.
Podsumowując, francuski system VAT ewoluuje w kierunku większej cyfryzacji i ekologizacji, utrzymując jednocześnie złożoną strukturę preferencji sektorowych. Zmiany progowe 2025 roku stanowią istotne wyzwanie dla małych przedsiębiorstw, wymuszając inwestycje w systemy księgowe i doradztwo podatkowe.
